जगभरातील सुंदर फुलांपैकी एक म्हणजे कृष्णकमळ. जर तुम्हाला सुद्धा फुलांची, फुलझाडांची आवड असेल तर मग तुम्हाला कृष्णकमळ नक्कीच माहीत असणार. नावाप्रमाणेच अतिशय सुंदर फूल. त्यातही निळसर, जांभळ्या रंगाचा कृष्णकमळ म्हणजे निसर्गाची सर्वोत्तम कलाकुसर.
इंग्रजीत 'Passion Flower ' , हिंदीत 'राखी फूल ' या नावाने ओळखतात. शास्त्रीय नाव 'Passiflora Incarnata ' असे असून या फुलाच्या जगभरात ५०० हून अधिक प्रजाती आहेत. या फुलाला आपल्या हिंदू धर्मात खूप महत्त्व आहे.
कृष्णकमळ आणि महाभारत संबंध
निसर्गाचे हे अद्वितीय सौंदर्य महाभारताच्या उत्कटतेचा संदर्भ देते.मुळात नावातच कृष्ण असणाऱ्या या सुंदर फुलाचा संबंध हा महाभारताशी जोडला जातो. राखीसारख्या दिसणार्‍या या फुलात महाभारतातील अनेक पात्रे आपल्याला दिसतात. फुलांचा आकार बारकाईने पाहिला की असे आढळून येते की,
बाहेरील पाकळ्या ( Petals ) जांभळसर लाल किंवा पांढऱ्या रंगाच्या असतात ह्या पाकळ्यांची संख्या ही १०० असते ज्यांना लोक कौरव म्हणतात.
त्याच्या वरील बाजूस मध्यभागी असलेल्या ५ पिवळ्या पाकळ्या ५ पांडवांपैकी प्रत्येकाचे प्रतिनिधित्व करतात.
मध्यभागी असलेला हिरवा म्हणजे बल्ब पाच पांडवांची राणी द्रौपदी.
त्यावरील तीन तंतू ब्रम्हा, विष्णू आणि शिव या तीन मुख्य देवतांचे प्रतिनिधित्व करतात.
फुलाच्या मध्यभागी असणारे गोलाकार श्रीकृष्णाचे शस्त्र सुदर्शन चक्र होय.
कसे लावणार कृष्णकमळ
ही वनस्पती उष्ण कटीबंधीय क्षेत्रातून उद्भवली असल्याने उष्ण आणि दमट हवामानात जमिन किंवा कुंडीत वाढतात. सर्वोत्तम वाढी साठी तापमान १५° -३५°अशा ठिकाणी ठेवा
कृष्ण कमळ फुलाला घरी आपल्या अंगणात, बागेत किंवा परसदारी लावता येते. कृष्ण कमळ घरी भांड्यात लावण्यासाठी, 50 टक्के मातीत 30 टक्के शेणखत टाकावे आणि त्यात जवळपास 20 टक्के वाळू मिसळावी. वाळू मिसळ्याचे कारण असे की वाळू मुळे मातीमध्ये पाण्याचा चांगला निचरा होतो आणि शेणखताचा वापर केल्याने फुलांची चांगली वाढ होते. फुल ज्या मातीच्या भांड्यात किंवा फुलदाणीत लावायचे असेल त्या मातीच्या फुलदाणीचा भांड्याचा आकार 12 ते 20 इंच दरम्यान असावा म्हणजे कृष्ण कमळ चे रोपट्याला वाढायला चांगला वाव मिळेल पाणी टाकण्यासाठी जागा राहील आणि रोपट्याची मुळे मातीत चांगली खोलवर जातील.
फुलांची रोपट्याची मुळे खूप खोल पसरतात. ह्या फुलाच्या बिया लागवडिपूर्वी काही तास पाण्यात भिजवून नंतर फुलदाणीत अथवा भांड्यात लावा. हे फुल सुमारे दोन आठवड्यांत बीमधून अंकुरते आणि रोपटे वाढू लागते. जर तुम्ही कलम करून रोप लावत असाल तर कलम केलेली फांदी पावसाळ्यात लावावी असा सल्ला दिला जातो कारण पावसाळ्यात कलम केलेली फांदी लावली गेली तर ही फांदी लवकर वाढते आणि परिणामी कृष्णकमळला चांगली फुले लागतात.
औषधी उपयोग
या वेलीची मुळे सोडल्यास बाकी सर्व भाग औषधी उपयोगात आणले जातात. निद्रानाश, चिंता, एडीएचडी, फायब्रोमायाल्जीया अशा अनेक आजारात तोंडावाटे हे फुल खाल्ले जाते. भाजल्या मुळे झालेल्या जखमा तसेच सूज यांच्या साठी फुलाचा थेट त्वचेवर प्रयोग केला जातो. अमेरिकेत १९७८ पर्यंत याचा वापर झोप येण्यासाठी तसेच चिंता दूर करण्यासाठी केला जात असे. अन्न पदार्थ आणि पेये यांच्या मध्ये फुलाचा वापर सुगंध म्हणून केला जातो.
वरील गोष्टी अमलात आणल्यास सुंदर आणि भरपूर फुले देणारी कृष्ण कमळाची वेल तुमच्या बागेत बहरेल आणि सूर्यपक्षी, फुलपाखरे, मधमाशी इत्यादी पाहुणे त्यांच्या भोवती बागडू लागतील.
